Vô sinh hiếm muộn được xác định khi các cặp vợ chồng quan hệ với tần suất đều đặn 2-3 lần/tuần trong một năm, không sử dụng các biện pháp tránh thai nhưng không có tin vui. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hiếm muộn con và việc tìm được phương pháp điều trị tốt nhất sẽ giúp các cặp vợ chồng sớm có con.

1. Vô sinh hiếm muộn xác định khi nào

Đối với những cặp vợ chồng mà người vợ dưới 35 tuổi, quan hệ thường xuyên trong 1 năm hoặc người vợ trên 35 tuổi, quan hệ dưới 6 tháng không sử dụng biện pháp tránh thai mà chưa thụ thai tự nhiên, được xác định là vô sinh hiếm muộn.

Theo thống kê của Bộ Y tế Việt Nam, có tới 50% các cặp vợ chồng vô sinh, hiếm muộn con ở độ tuổi dưới 30. Đặc biệt tỷ lệ vô sinh thứ phát (đã từng có thai một lần) ngày càng gia tăng sau mỗi năm.

Khi vợ chồng quan hệ liên tục từ 6-12 tháng không có thai được xác định vô sinh hiếm muộn

2. Hỏi đáp: Vô sinh hiếm muộn có chữa được không

Các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực sản phụ khoa giải đáp vô sinh hiếm muộn hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được phát hiện bệnh sớm, người bệnh tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ và xây dựng lối sống khoa học. Đặc biệt là định kỳ tầm soát hiếm muộn vô sinh để kịp thời điều trị, giảm chi phí, thời gian và hạn chế nguy cơ bệnh chuyển biến nặng và để lại hậu quả.

Với sự phát triển của y khoa hiện đại cùng nhiều bệnh viện, cơ sở y tế chuyên khoa, các cặp vợ chồng muộn con có nhiều sự lựa chọn với các phương pháp điều trị thích hợp, đem lại cơ hội trở thành cha mẹ, hiện thực mong muốn có con.

3. Nguyên nhân phổ biến gây vô sinh hiếm muộn ở cặp vợ chồng

Thông thường, ở các cặp vợ chồng khỏe mạnh, dưới 30 tuổi và quan hệ tình dục thường xuyên 2 – 3 lần/tuần, không sử dụng biện pháp tránh thai, khả năng có thai là khoảng 20 – 25% mỗi tháng. Vì vậy, hầu hết các cặp vợ chồng đều có thai trong 1 năm đầu tiên chung sống. Tuy nhiên, một số người vẫn không thể mang thai do mắc vô sinh hiếm muộn.

Nếu như trước đây nguyên nhân gây vô sinh hiếm muộn được quy kết do người phụ nữ thì ngày nay y học hiện đại đã chỉ ra 40% nguyên nhân xuất phát từ người vợ, tương ứng con số trên ở người chồng và 20% còn lại không xác định được nguyên nhân chính xác. Các nguyên nhân phổ biến khiến các cặp đôi hiếm con cụ thể với hai giới :

3.1. Nguyên nhân dẫn đến vô sinh ở nam giới

•  Rối loạn chức năng sinh lý

Trong hoạt động sinh dục của nam giới, rối loạn sinh lý với những biểu hiện thường thấy như rối loạn cương cứng, xuất tinh ngược dòng, khó xuất tinh… là một trong số những nguyên nhân khiến nam giới vô sinh hiếm muộn.

• Chất lượng tinh trùng

Khi thực hiện xét nghiệm tinh dịch đồ, nhiều nam giới không khỏi bất ngờ về kết quả kiểm tra tinh dịch của mình khi số lượng và chất lượng tinh trùng ít, thấp thậm chí không có. Rất nhiều người chủ quan cho rằng việc xuất tinh bình thường, chứng tỏ tinh trùng khỏe mạnh nhưng thực tế, không phải vậy. Nguyên nhân khiến chất lượng tinh trùng yếu có thể do các bệnh lý di truyền như mất đoạn gen AZF, giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc do hậu quả của virus quai bị để lại,…

• Yếu tố di truyền và bất thường ở cơ quan sinh dục

Những bất thường về di truyền và cơ quan sinh dục ở nam giới nếu để lâu, không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể khiến vô sinh hiếm muộn con cái khi lập gia đình. Những bất thường ở cơ quan sinh dục như: Teo tinh hoàn, tinh hoàn ẩn, tinh hoàn lạc chỗ, suy sinh dục do thiếu hụt testosterone,… sẽ cản trở quá trình sản xuất tinh trùng và gây ảnh hưởng đến việc quan hệ tình dục.

• Thói quen sinh hoạt không lành mạnh, tâm lý bất ổn

Những thói quen không tốt như nghiện rượu bia, thuốc lá hay chất kích thích gây nhiều ảnh hưởng cho sức khỏe và chức năng sinh sản. Bên cạnh đó, môi trường làm việc độc hại, tâm sinh lý không ổn định, thường xuyên lo âu, căng thẳng khi làm chuyện ấy cũng khiến cho chất lượng và số lượng tinh trùng kém đi, làm chậm quá trình làm cha của nam giới.

Nam giới vô sinh do chất lượng, số lượng tinh trùng yếu

3.2. Nguyên nhân vô sinh ở nữ giới

Tâm lý và tuổi tác

• Yếu tố tâm lý góp phần quan trọng quyết định đến chất lượng cuộc sống và chuyện vợ chồng. Những người phụ nữ sống bi quan, thường xuyên mệt mỏi, stress, căng thẳng sẽ dễ bị giảm ham muốn tình dục, không đạt được khoái cảm khi yêu, từ đó cản trở việc tiết chất nhầy (không tạo được môi trường thuận lợi cho trứng và tinh trùng gặp nhau, thụ tinh).
• Tuổi tác cũng là một trong những yếu tố tác động đến quá trình mang thai của phụ nữ, những người tuổi càng cao thì tỉ lệ thụ thai càng giảm. Các chuyên gia y tế chỉ ra rằng, khả năng thụ thai ở phụ nữ dưới 35 tuổi cao hơn những người ngoài độ tuổi 35.

Bất thường ở cơ quan sinh dục (yếu tố cơ năng)

• Những bất thường tại buồng trứng, các khối u ở tử cung: u lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng, vách ngăn tử cung, polyp tử cung, cùng bất thường tại âm đạo, vách ngăn âm đạo, … là nguyên nhân hàng đầu gia tăng tỷ lệ vô sinh ở nữ giới.
• Các bệnh lý viêm nhiễm phụ khoa: chủ yếu là cổ tử cung do chlamydia, viêm âm đạo, lậu cầu,… nếu không được điều trị kịp thời, để nó trở thành mạn tính có thể dẫn tới viêm tắc vòi tử cung, viêm phần phụ.
• Bên cạnh đó rối loạn nội tiết, dẫn tới suy giảm chức năng buồng trứng nguyên nhân do tuyến yên hay hội chứng đa nang,… cũng là yếu tố gia tăng nguy cơ hiếm muộn con.
• Cũng không bỏ qua nhóm nguyên nhân do bất thường bẩm sinh, di truyền khác như hội chứng tuner ( XO), tử cung nhi hóa,… khiến phụ nữ khó có thể hiện thực ước mơ làm mẹ.

Vấn đề tuổi tác và tâm lý ảnh hưởng nhiều đến phụ nữ

4. Điều trị vô sinh hiếm muộn

Hiếm muộn vô sinh gây ảnh hưởng rất lớn đến hạnh phúc của các gia đình. Do đó điều trị bệnh lý sớm, nâng cao tỷ lệ thụ thai thành công cũng chính là chiếc chìa khóa mở ra mái ấm trọn vẹn.

4.1 Quy trình khám vô sinh hiếm muộn tại BV Hồng Hà

Bước 1: Tư vấn và khai thác thông tin người bệnh

Bác sĩ trực tiếp thăm khám sẽ khai thác những thông tin về trình trạng sức khỏe của cặp vợ chồng, tần suất, thời gian quan hệ tình dục, thể trạng, bệnh lý (nếu có) và tiền sử gia đình… Từ đó, tư vấn bước tiếp theo trong quy trình khám hiếm muộn.

Bước 2: Khám lâm sàng

Đây là bước quan trọng sẽ hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán và điều trị tốt nhất cho người bệnh.

• Khám nam khoa ở người chồng: Kiểm tra bộ phận sinh dục như ống dẫn tinh, dương vật, tinh hoàn, mào tinh, …
• Khám phụ khoa ở người vợ: Kiểm tra âm đạo – cổ tử cung, hai buồng trứng và tử cung.

Bước 3: Xét nghiệm, siêu âm cận lâm sàng

• Đối với người chồng: Thực hiện xét nghiệm máu cơ bản, xét nghiệm tinh dịch đồ, xét nghiệm nội tiết, siêu âm tinh hoàn, siêu âm ổ bụng,…
• Đối với người vợ: Xét nghiệm công thức máu, xét nghiệm nội tiết tố (thường được thực hiện vào ngày 2 – 3 chu kỳ kinh), xét nghiệm đánh giá dự trữ buồng trứng (AMH), siêu âm phần phụ tử cung, chụp X-quang tử cung vòi trứng,…
• Thông qua kết quả thăm khám và xét nghiệm, bác sĩ sẽ đưa ra kết luận chính xác về tình trạng bệnh của cặp đôi và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Hướng dẫn lịch tái khám định kỳ, kết hợp cùng lối sống, chế độ ăn uống khoa học, cung cấp đủ chất dinh dưỡng.

4.2 Phương pháp điều trị vô sinh hiếm muộn tại BV Hồng Hà

Sự phát triển của y học và khoa học kĩ thuật hiện đại, với những bước tiến lớn đạt được đã tạo ra những phương pháp hỗ trợ sinh sản giúp các cặp vợ chồng điều trị hiếm muộn vô sinh hiếm quả đó là:

– Phẫu thuật

Phương pháp được chỉ định cho các cặp vợ chồng gặp bất thường về hệ thống cơ quan sinh sản. Trong đó, người vợ gặp tình trạng niêm mạc tử cung lạc chỗ ra bên ngoài buồng tử cung, bị polyp tử cung hoặc ống dẫn trứng bị nghẽn tắc. Người chồng bị tắc ống dẫn tinh hoặc tĩnh mạch tinh hoàn bị giãn bất thường.

– Kích thích rụng trứng: 

Liệu pháp kích thích rụng trứng được chỉ định cho nữ giới vô sinh do rối loạn nội tiết, khiến trứng rụng không đều hoặc không rụng. Để kích trứng rụng, bác sĩ sẽ kê một số loại thuốc chuyên dụng như: thuốc ức chế Aromatase, Clomiphene Citrate,  Gonadotropin, thuốc hạ Insulin,…

Người ta thường kết hợp kích trứng với các kỹ thuật điều trị vô sinh khác để tăng khả năng thụ thai cho các cặp vợ chồng hiếm muộn. 

Nhằm nâng cao hiệu quả điều trị vô sinh, bác sĩ thường kết hợp kỹ thuật kích trứng với các phương pháp hỗ trợ sinh sản khác như làm IVF, IUI. 

– Bơm tinh trùng vào trong buồng tử cung (Intrauterine insemination – IUI), chọn lựa tinh trùng khỏe mạnh, lọc rửa bơm vào buồng tử cung.

– Thụ tinh ống nghiệm (In vitro fertilization – IVF), tinh trùng kết hợp với noãn tạo thành phôi thai và bơm vào tử cung của người vợ. Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) phù hợp với các bệnh nhân bị vô sinh hiếm muộn không rõ nguyên nhân, ống dẫn trứng gặp vấn đề, lạc nội mạc tử cung, suy buồng trứng hoặc chất lượng tinh trùng quá yếu kém.

Kỹ thuật làm IVF được áp dụng rộng rãi trong y học hiện nay với tỷ lệ mang bầu cao. Phương pháp được tiến hành qua các bước sau: 

– Kích thích rụng trứng bằng thuốc Gonadotropin để thu nhiều trứng trưởng thành. Tinh trùng sau khi được thu thập được đưa đi lọc rửa. 

– Cho trứng trưởng thành thụ tinh với tinh trùng đã lọc rửa để tạo thành phôi trong phòng labo. 

– Cấy ghép phôi vào tử cung để phôi tự làm tổ và phát triển thành bào thai. 

Các phôi sau khi được thụ tinh trong phòng labo có thể trữ đông để dùng cho lần tiếp theo.

– Tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (Intra-cytoplasmic sperm injection – ICSI) là kỹ thuật bơm tinh trùng trực tiếp vào noãn để tạo phôi.

– Chuyển phôi ngày 5 đưa phôi trưởng thành vào tử cung người mẹ để tiếp tục phát triển thành thai nhi.

– Hỗ trợ phôi thoát màng (Assisted hatching – AH) giúp phôi thoát khỏi màng bao.

– Trưởng thành noãn trong ống nghiệm (Intra-cytoplasmic sperm injection – IVM): Các noãn chưa trưởng thành của người vợ được lấy ra ngoài và nuôi trưởng thành trong môi trường ống nghiệm.

– Lấy tinh trùng bằng thủ thuật ( TESA, PESA, TESE ) đảm bảo chất lượng tinh trùng tốt nhất.

– Đông lạnh tinh trùng, noãn, phôi; cho – nhận tinh trùng, noãn, phôi.

– Điều trị rối loạn nội tiết ở nam và nữ, phẫu thuật các bệnh phụ khoa trước khi điều trị vô sinh,…

Điều trị vô sinh hiếm muộn bằng các phương pháp y học hiện đại

Vô sinh hiếm muộn thực sự là nỗi lo lắng của hàng triệu gia đình Việt khi tỷ lệ mắc bệnh ngày càng trẻ hóa. Khi không thể thụ thai tự nhiên trong vòng 6-12 tháng, cả vợ và chồng nên đến Bệnh viện chuyên khoa để thăm khám và điều trị kịp thời, đừng để bệnh lý cản trở việc sinh con của cặp vợ chồng.

Nhờ sự phát triển của khoa học hiện đại, vô sinh hiếm muộn có thể chữa được. Hiếm muộn có chữa được không còn phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Để điều trị vô sinh hiệu quả cần sự phối hợp của cả vợ và chồng. Điều đầu tiên cần làm là đến gặp bác sĩ để xác định chính xác nguyên nhân