Môi hở hàm ếch là dị tật bẩm sinh xảy ra ở nhiều trẻ em không may mắn. Có nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng sứt môi, hở hàm ếch như di truyền hay các yếu tố bên ngoài tác động. Hiện nay, phương pháp phẫu thuật điều trị sứt môi hở hàm ếch được Bệnh viện Hồng Hà áp dụng thành công, mang lại cơ hội sở hữu gương mặt hoàn thiện, thẩm mỹ.

1. Môi hở hàm ếch là như nào

Dị tật sứt môi, hở hàm ếch xuất hiện các mô cấu thành nên vòm họng của trẻ không đóng khít lại với nhau một cách bình thường ở giai đoạn bào thai, phần môi phát sinh sự phân chia tế bào bất thường.

Sứt môi hở hàm ếch được phân chia thành 3 loại bao gồm:

– Hở hàm ếch không bị sứt môi

– Hở hàm ếch bị sứt môi

– Sứt môi nhưng không hở hàm ếch

Sứt môi thường xuất hiện kèm theo hở hàm ếch, khi đó môi sẽ có khe nứt ở một bên hay cả hai bên đường giữa của môi trên. Hở hàm ếch là khe hở giữa khoang miệng với khoang mũi do các mô không đóng lại như bình thường. Có nhiều trường hợp nghiêm trọng, trẻ bị hở cả bộ phận trước và sau của vòm họng.

Trong giai đoạn của thai kỳ, từ tuần thứ 5 – 9 là thời gian phát triển của môi trên và mặt của thai nhi. Dị tật trên của trẻ phần lớn được phát hiện ở tuần thứ 20 của thai kỳ hoặc ngay khi trẻ sinh ra. Tuy nhiên, có nhiều trường hợp khe hở nằm ẩn trong lớp lót của vòm miệng nên không thể phát hiện ngay mà nhiều năm sau mới biết. Sứt môi hở hàm ếch gây ảnh hưởng đến chức năng ăn uống, khả năng nghe, nói, sức khỏe răng miệng cũng như vấn đề tâm lý xã hội.

Môi hở hàm ếch là dị tật bẩm sinh

2. Nguyên nhân dẫn đến sứt môi hở hàm ếch ở trẻ

Theo nghiên cứu của các bác sĩ chuyên khoa, có 2 nguyên nhân chính dẫn đến dị tật môi hở hàm ếch ở trẻ đó là:

2.1 Môi hở hàm ếch do di truyền

Đây là nguyên nhân hàng đầu, chiếm tỷ lệ lớn những trường hợp trẻ bị sứt môi hở hàm ếch. Di truyền có thể từ ông bà, bố mẹ hoặc những người thân khác trong gia đình. Trong nhiễm sắc thể của trẻ mắc dị tật xuất hiện gen, gen không tốt, dẫn đến dị tật sứt môi, hở hàm ếch ở trẻ.

Xác suất trẻ mắc dị tật càng cao khi hai bên gia đình có người thân từng mắc dị tật đó. Cũng theo nghiên cứu của bác sĩ chuyên khoa, những cặp vợ chồng đã có một bé bị dị tật sứt môi, hở hàm ếch thì xác suất xảy ra với người con tiếp theo là từ 3 – 5%. Với những cặp vợ chồng mắc dị tật nhưng chưa có con mắc thì bé tiếp theo là 5%; với trường hợp chồng (hoặc vợ) và một bé đã mắc dị tật thì xác suất ở bé tiếp theo càng cao hơn.

Có thể thấy, tỷ lệ trẻ sinh ra mắc dị tật sứt môi, hở hàm ếch tăng càng co khi bố mẹ hoặc gia đình hai bên có nhiều người mắc dị tật trên. Trong trường hợp gia đình có người mắc dị tật sứt môi hở hàm ếch, các cặp vợ chồng cần làm xét nghiệm tầm soát cho trẻ để kịp thời xử lý.

2.2 Môi hở hàm ếch do các yếu tố bên ngoài

Bên cạnh yếu tố ảnh hưởng do di truyền thì nguyên nhân dẫn đến sứt môi hở hàm ếch ở trẻ còn bắt nguồn từ các yếu tố bên ngoài như:

– Mẹ bầu sử dụng thuốc không đúng chỉ định từ bác sĩ trong thai kỳ gây ảnh hưởng đến em bé như sử dụng thuốc cảm cúm…

– Thai phụ hút thuốc lá, sử dụng các chất kích thích, uống rượu bia trong giai đoạn đầu của thai kỳ, từ tuần thứ 6 – 8. Một nghiên cứu cho thấy trong giai đoạn đầu mang thai nếu mẹ bầu uống nhiều hơn 4 ly rượu sẽ làm tăng gấp đôi nguy cơ sinh con bị dị tật hở hàm ếch sứt môi.

– Thai phụ thường xuyên tiếp xúc với hóa chất và môi trường độc hại.

– Chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt thiếu khoa học, mẹ bầu thường xuyên bị stress, căng thẳng, khủng hoảng tâm lý,…

– Các cặp vợ chồng sinh con khi tuổi đã cao, từ 40 tuổi trở lên.

– Mẹ bầu nhiễm độc thai nghén, chất độc màu da cam, nhiễm tia X khi chụp X quang.

Sứt môi hở hàm ếch có thể do nguyên nhân bên ngoài

3. Trẻ bị môi hở hàm ếch khi nào cần phẫu thuật

Phẫu thuật là phương pháp được chỉ định trong điều trị môi hở hàm ếch, giúp khắc phục dị tật ở trẻ sơ sinh cho đến cuối giai đoạn thiếu niên. Sau khi trẻ sinh ra, bác sĩ sẽ căn cứ vào mức độ khiếm khuyết để đưa ra hướng điều trị, kết hợp cùng chế độ chăm sóc đặc biệt khi trẻ có khe hở môi.

Cụ thể, các mốc thời điểm phù hợp để phẫu thuật sứt môi hở hàm ếch là:

– Trẻ từ 3 – 6 tháng tuổi, đạt cân nặng 6,5kg trở lên đủ điều kiện tiến hành phẫu thuật sửa môi

– Trẻ từ 12 tháng trở lên hoặc sớm hơn thì thực hiện phẫu thuật hở hàm ếch, kết hợp thăm khám đánh giá khả năng nghe.

– Từ 4 – 6 tuổi, phẫu thuật đóng dò vòm và sửa sẹo ở môi, mũi.

– Các phẫu thuật chỉnh hình thẩm mỹ được thực hiện ở giai đoạn dậy thì cho đến hết thiếu niên, kết hợp hỗ trợ tâm lý để trẻ tự tin và hòa nhập với cộng đồng.

Bên cạnh phẫu thuật ngoại khoa để chỉnh sửa dị tật, bác sĩ cũng kết hợp thêm các liệu pháp khác nhằm đánh giá các chức năng sinh hoạt bình thường ở trẻ như ăn uống, thính lực, phát âm và sự phát triển (nếu cần thiết).

Phẫu thuật cho trẻ sứt môi hở hàm ếch bắt đầu từ 3 – 6 tháng tuổi

4. Chế độ chăm sóc trẻ bị sứt môi hở hàm ếch như nào

Quá trình chăm sóc trẻ bị sứt môi hở hàm ếch đóng vai trò quan trọng, ảnh hưởng đến kết quả điều trị toàn diện. Vì thế, cha mẹ cần ghi nhớ những lưu ý:

– Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, sữa mẹ luôn là nguồn dinh dưỡng không thể thay thế, giúp trẻ có đủ sức khỏe và phát triển toàn diện hơn. Tuy nhiên, với những trẻ mắc dị tật sứt môi, hở hàm ếch khi cho trẻ bú, mẹ cần chú ý để trẻ ngồi hoặc đứng thẳng nhằm tránh trường hợp sữa chảy lên mũi gây sặc.

– Tập cho trẻ ăn ở tư thế ngồi hoặc tựa dọc theo chiếc gối trên thành giường, hơi hướng đầu về phía trước. Nếu trẻ không thể ăn được thì mẹ có thể sử dụng bình bú đặc biệt, đưa thức ăn và sữa vào miệng mà không bị chui lên mũi.

– Sau mỗi lần bú hoặc ăn, cha mẹ cần vệ sinh răng miệng đều đặn cho trẻ, nhất là vị trí bị khiếm khuyết.

– Tập nói và phát âm đều đặn, kết hợp các liệu pháp mà bác sĩ tư vấn nhằm cải thiện khả năng nói của con.

– Thăm khám sức khỏe định kỳ và tuân thủ nghiêm chỉnh liệu trình mà bác sĩ chuyên khoa đưa ra sẽ giúp trẻ sớm khắc phục dị tật hở hàm ếch.

Chăm sóc trẻ bị sứt môi hở hàm ếch cần phải cẩn thận

5. Cách dự phòng nguy cơ sứt môi hở hàm ếch

Cha mẹ hoàn toàn có thể dự phòng, tránh dị tật sứt môi hở hàm ếch ở trẻ ngay từ giai đoạn mang thai bằng một số phương pháp dưới đây:

– Mẹ bầu cần xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, nghỉ ngơi hợp lý, lành mạnh.

– Trong thời kỳ mang thai, mẹ bầu tuyệt đối không được sử dụng chất kích thích, đồ uống chứa cồn như bia rượu, thuốc lá…

– Trong 3 tháng đầu thai kỳ mẹ bầu cần hạn chế tiếp xúc với môi trường độc hại, hóa chất, nhiễm phóng xạ…

– Không nên sinh con khi vợ hoặc chồng trên 40 tuổi, đặc biệt là người vợ vì tỷ lệ thai phụ nhiễm độc thai kỳ cùng những dị tật khác cũng cao hơn bình thường.

– Thường xuyên siêu âm, khám thai định kỳ để đảm bảo sức khỏe của mẹ và bé, phát hiện và xử lý kịp thời những bất thường ở thai nhi.

– Tiêm chủng ngừa Rubella trong độ tuổi sinh sản.

– Trong thời gian mang bầu cần cung cấp đầy đủ axit folic. Đây là loại axit có khả năng làm giảm nguy cơ mắc dị tật vùng hàm, mặt. Một số loại thực phẩm chứa nhiều axit folic như: Rau củ màu xanh thẫm, cam, quýt, đậu, gạo…

– Trường hợp trẻ được chẩn đoán sứt môi hở hàm ếch trong quá trình siêu âm hoặc sinh ra, mẹ cần thực hiện theo đúng chỉ định, tư vấn từ bác sĩ về cách giải quyết tiếp theo. Mẹ bầu cũng nên lựa chọn những cơ sở uy tín, chất lượng khi cần để thực hiện phẫu thuật cho trẻ mắc dị tật .

Dự phòng dị tật môi hở hàm ếch ngay từ trong bụng mẹ

Dù không phải bệnh nguy hiểm nhưng môi hở hàm ếch có thể gây ra nhiều ảnh hưởng thính lực, khó khăn trong ăn uống, phát âm, bệnh răng miệng… Chính thế, cha mẹ cần tầm soát sớm ngay từ trong giai đoạn thai kỳ và sau khi sinh để giúp con yêu phát triển bình thường theo một cách toàn diện.